Ngày xửa ngày xưa, trong một ngôi làn nọ có một cô gái trẻ. Cô chẳng còn ai trên đời chăm lo cho nên phải đến hầu hạ trong nhà một tên địa chủ giàu có.
Một hôm, đang rửa rau bên dòng suối trong chợt cô thấy nổi lềnh bềnh một quả đào xanh. Nghĩ rằng một quả đào xanh còn hơn chẳng có quả đào nào, cô khều lấy và ăn ngấu nghiến. Làm sao cô bé tội nghiệp có thể đoán được quả đào xanh là viên ngọc nghi trang của rồng? Làm sao cô biết được cô gái nào ăn phải quả đào ấy sẽ sinh hạ một đứa con?
Một thời gian sau, bà chủ nhà nhận thấy cô hầu có mang bèn đuổi ra đường. Cô gái đi lang thang, qua nhiều làng, gõ nhiều cửa, nhưng không ai nhận cô vào làm. Chiều buông và cô vẫn chưa biết sẽ nghỉ đâu đêm nay. Mệt lả, cô ngồi xuống một hòn đá bên vệ đường, khóc tức tưởi.
Một bà già đi ngang qua thương tình cô bé.
– Nào, cô gái bé nhỏ, có chuyện gì vậy? Một người trẻ tuổi như cháu, không nên vội tuyệt vọng thế!
– Nhưng nếu bà biết con bất hạnh đến chừng nào! Cô gái nức nở kể lại sự tình với bà.
– Con kể ta nghe toàn những chuyện chẳng ra sao! Bà già kêu lên và chộp lấy tay cô. Không ai có thể tin được! Nhưng dẫu sao, con cũng không thể ở mãi đây thế này. Trời sắp tối rồi mà con thì cứ ngồi trên hòn đá. Đợi đáy, có thể ta sẽ thu xếp một chỗ nào đó cho con. Người quản gia trang trại lớn này có một cái chòi canh. Dĩ nhiên trong ấy chỉ có một ổ rơm, nhưng cũng còn hơn là chẳng có gì.
Bà già đi một lát rồi quay lại nói rằng người quản gia cho phép cô gái qua đêm trong chòi.
– Con có chỗ ngủ, ấy là được một việc, bà nói trong khi dắt cô gái được bà bảo trợ đến chòi, còn đây là chiếc chăn len cũ. Thỉnh thoảng, ta sẽ mang thức ăn đến cho con. Thế là con đã may mắn hơn trước rồi!
Cô gái trẻ nồng nhiệt cảm ơn bà, và từ đó sống trong căn chòi bỏ hoang.
Ba tháng hè nóng bỏng đã đến.
Một hôm, thời tiết rất nặng nề, ngột ngạt, cả thiên nhiên như ngừng thở.
Chợt từ đâu bay đến những cánh chim sột soạt trong không trung. Một con chim lớn đậu xuống trước cửa chòi. Nó giương đôi cánh lấp lánh như hút hết những tia sáng nóng bỏng của mặt trời. Nhờ sự che chở của đôi cánh ấy, bóng mát lan toả khắp chòi. Những chiếc lông vàng rung động và một cơn gió mát ùa vào bên trong. Ngày hôm đó người phụ nữ trẻ sinh hạ một bé trai. Cả ngày hôm sau, con chim lửa vẫn ở nguyên trên bậu cửa, không nhúc nhích, lông xòe tung, run rẩy, trong lúc bà mẹ cùng đứa trẻ ngủ yên lành trong cái bóng râm mát.
Ngày thứ ba, khi người mẹ thức dậy thì con chim cử động đôi cánh lớn, cụp hàng nghìn chiếc lông vàng nhỏ, vụt bay mất hút phía chân trời.
Những ngày khó khăn bắt đầu với người mẹ trẻ. Chị phải ra đồng làm việc từ sáng sớm đến tối khuya để hai mẹ con khỏi chết đói. Vừa làm, chị đặt con giữa lòng suối cạn, phủ lên con chiếc chiếu sậy. Nhiều lần trong ngày đứa trẻ đói nhưng người mẹ lại không ở gần bên. Một con rắn to bò đến cho nó bú.
Thời gian trôi qua, đứa bé lớn nhanh như nấm. Lên ba tuổi, nó đã ra đồng làm việc với mẹ như một người đàn ông.
Vào thời kỳ đó, vùng đất hai mẹ con sinh sống phải chịu đựng trận lôi đình khủng khiếp của con Rồng đen lớn.
Sự việc đã xảy ra như sau: Từ thưở nào, Rồng đen lớn sống cùng vợ trong một cái hồ gần đấy. Láng giềng của chúng là Rồng trắng nhỏ. Con này thực chất là một kẻ ba que xỏ lá. Thỉnh thoảng khi Rồng đen lớn vắng nhà, Rồng trắng nhỏ đến thăm vợ Rồng đen lớn. Mụ này tặng quà cho nó, những thứ thuộc về chồng mụ. Rồng đen lớn không ngờ vực mảy may. Nhưng một hôm nó không tìm đâu ra bộ y phục nạm ngọc.
– Bộ y phục nạm ngọc của tao đâu? Nó nghiêm giọng hỏi vợ, và tức thì mặt hồ hơi xao động.
– Tôi không biết, mụ vợ tái mặt đáp. Mụ nhớ ra cách đây không lâu mụ đã tặng cho anh bạn Rồng trắng nhỏ.
– Thế nào, mụ không biết hở? Rồng đen lớn gầm lên. Ngoài mụ ra còn ai biết vào đây? Sóng hồ bắt đầu sượt mạn bờ.
– Chắc lão xếp đâu đó thôi, mụ vợ lào thào đáp liều, cổ họng thít lại.
– Tao? Rồng đen lớn hét lên. Tao, tao xếp đâu đó hử? Không tìm ra bộ y phục ấy, mụ sẽ thấy tao làm gì! con Rồng đen lớn vẫn hì hục tìm kiếm bộ y phục nạm ngọc.
– Đồ quỷ tha ma bắt! Lẽ ra tao phải tìm thấy nó đâu đây chứ! Nó càu nhàu. Đến con mèo cũng không thể tìm ra con nó trong cái mớ hỗn độn này! Nhìn kỹ những viên đá xem, như mụ chưa từng thu dọn nhà cửa bao giờ ấy! Và thế là ùm, rắc, nó xô đẩy các tảng đá dưới đáy hồ, xem tình cờ bộ y phục khốn nạn kia có nằm bẹp dưới một tảng đá nào đó không.
Trên mặt hồ, những con sóng đen lừng lững cồn lên, xô bờ dữ dội, tràn đến tận các cánh đồng cày cấy. Con người sợ hãi chạy trốn, lo lắng hỏi nhau những đợt nước tràn bờ này sẽ còn đi tới đâu.
Vợ Rồng đen lớn chạy đến nhà Rồng trắng nhỏ cầu xin:
– Tôi van anh, trả lại tôi bộ y phục nạm ngọc, tôi sẽ biếu anh một món hơn thế, nếu không lão ấy sẽ đập phá tan tành! – Này, bình tĩnh đi. Anh cũng vậy, từ lâu anh đã thích bộ y phục nạm ngọc ấy, chẳng có lý do gì bây giờ anh phải trả lại nó, Rồng trắng nhỏ tuyên bố trắng trợn.
– Nhưng anh biết lão ấy rồi đấy. Tôi không thể chịu được nữa! Trả lại tôi bộ y phục ấy rồi chúng ta sẽ được yên!
– Không, và không, anh đã nói rồi. Anh không trả đâu! Rồng trắng nhỏ bướng bỉnh. Không phải lúc nào cũng cho lão phần hơn.
Mụ vợ tiu nghỉu về nhà. Rồng đen lớn vẫn đang tìm bộ y phục nạm ngọc.
– Có phải tìm suốt cả năm ròng, có phải làm cạn sạch cả hồ tao cũng sẽ tìm bộ y phục ấy và tao sẽ tìm ra! Lão gầm lên, phát khùng, vùng vẫy đến nỗi vấp vào cây cầu như một cây cung sừng sững vắt qua hồ. Cây cầu rung rinh và đổ sập.
– Giờ thì lão bằng lòng chứ! Mụ vợ châm biếm.
– Mới chỉ là bắt đầu. Mụ sẽ thấy nếu tao không tìm ra bộ y phục nạm ngọc. Và ùm! ào! Rào! Bụp bụp! Lão lộn tùng phèo tất cả. Hồ sôi lên sùng sục. Những đợt sóng đen ngòm dâng cao, như những chóp núi, như những tường nước đổ ập xuống ruộng đồng, đe dọa cuộc sống của con người.
Tin tức về những tàn phá do cơn giận của Rồng đen lớn gây ra bay đến thành phố nơi có trụ sở của chính phủ. Tỉnh trưởng cho dán một cáo thị nói ai khiến con rồng có lý trí trở lại sẽ được trọng thưởng.
Nhưng chẳng ai trình diện. Việc này chẳng có nghĩa lý gì. Một con rồng là một con rồng và với một con rồng không thể đùa bỡn được.
Hai mẹ con cô hầu nọ nghe phong thanh về tờ cáo thị ngoài tỉnh.
– Mẹ, con van mẹ, để cho con ra thành phố. Con sẽ chế ngự được con rồng!
– Con nghĩ gì thế, con bé bỏng của mẹ! Không ai chịu mất thì giờ nghe một đứa trẻ đâu. Con rồng dữ tợn như thế, con chỉ đáng một miếng của nó! Bà mẹ trẻ không nín được cười.
– Nhưng dẫu sao con vẫn sẽ thử! đứa trẻ tuyên bố kiên quyết. Trước khi bà mẹ kịp định thần, chú bé đã băng qua cửa, chạy vào thành phố. Chú đến trước tờ cáo thị dán trên tường, giật ra:
– Phần thưởng thuộc về cháu! Cháu sẽ chế ngự con rồng! Hãy đưa cháu đến gặp tỉnh trưởng.
Mọi người cười rộ, nhưng vì đứa trẻ nài nỉ mãi họ đành dẫn chú đến gặp tỉnh trưởng.
Ông này cũng cười trước thái độ quả quyết nhường ấy của một chú bé con.
– Này, cháu tưởng có thể chế ngự được con Rồng đen lớn sao, cậu bé ngây thơ?
– Vâng, cháu sẽ chế ngự được nó. Cháu sẽ làm cho nó phục thiện.
Nhưng muốn thế ông phải báo làm cho cháu ba trăm bánh bột nhỏ, ba trăm bánh sốt và ba con rồng giả bằng rơm. ông hãy ném những con rồng giả đó xuống nước để con Rồng đen lớn xông ra tấn công. Như thế nó sẽ thấm mệt khi bị cháu tấn công. Để làm việc này cháu cần có sáu thanh kiếm thật sắc, một mặt nạ giả rồng bằng đồng thau và hai đôi găng sắt, có móng. Xin cho mang cả đến bờ hồ, cháu sẽ nói cho ông biết tiếp theo phải làm gì.
Tỉnh trưởng nhìn đứa trẻ nghĩ ngợi, rồi ông tự đi đến kết luận đây không phải là một đứa trẻ tầm thường. Ông hạ lệnh:
– Cho chú bé những thứ chú yêu cầu. Để xem chú có thể làm được gì!
Lính hầu mang ra bờ hồ những thứ đứa trẻ yêu cầu. Dân chúng đi theo rất đông. Họ cũng tò mò muốn biết chuyện gì sẽ xảy ra.
Thoạt tiên, đứa trẻ đeo mặt nạ lên mặt, đeo găng có móng rồng vào chân và tay. Rồi chú yêu cầu mọi người đưa gươm cho chú. Chú gài ba thanh trên lưng, mỗi bên nách cắp một tha, và ngậm thanh thứ sáu giữa hai hàm răng. Sau đó chú ra lệnh:
– Ném ba con rồng rơm xuống nước, làm thế nào để thu hút Rồng đen lớn, cháu sẽ nói với mọi người sau. Sau khi cháu lặn xuống nước, hãy quan sát kỹ mặt nước. Nếu nước có màu vàng, và con Rồng vàng thò mõm lên, hãy ném bánh bột vào mõm nó. Nếu nước bắt đầu sôi lên đen ngòm, và con Rồng đen lớn thò mõm lên, ném vào mõm nó bánh sắt. Sau cùng khi tất cả xong xuôi, hãy ném một nắm cỏ khô xuống mặt hồ, cỏ dạt bờ chỗ nào mọi người hãy lập một ngôi đền thờ tại đó.
Dứt lời, đứa trẻ nhào xuống nước, vừa chìm xuống, cẳng chân và cánh tay chú kéo dài ra thành vuốt rồng,chiếc mặt nạ biến thành cái mõm rồng, những thanh kiếm hóa thành những vây, những cánh. Đứa trẻ biến mất. Thay vào đó là một con Rồng vàng bơi giữa hai luồng nước đến gặp Rồng đen lớn. Rồng đen lớn vẫn mải tìm bộ y phục đẹp nạm ngọc. Không tìm thấy nên lão càng trở nên giận giữ hơn bao giờ hết.
– Đứa nào ném cho tao nắm rơm này? Lão gầm lên, nhổ toẹt nắm rơm vương vãi của con rồng rơm cuối cùng. Không phải rồng, là rơm thường! Tao ớn cả răng!
– Đừng tức giận nữa, đủ rồi! Rồng Vàng vừa tiến đến vừa ôn tồn nói. Mi quậy nước gây khối thiệt hại đấy, trên kia kìa!
– Mày lấy quyền gì mà đến chỉ huy ở đây? Mày chỉ là rồng lạ. Rồng đen ngắt lời.
– Ta đến thách đấu với mi. Rồng vàng trả lời phun nước òng ọc về phía Rồng đen lớn.
– Mày trông tao xem, cái con rồng bé tí kia! Rồng đen la lớn. Nói thật tao chưa từng gặp một con rồng nào xấc xược đến thế này!
Chúng lao vào nhau. Rồng đen lớn nhiều tuổi hơn và khỏe hơn, nhưng Rồng vàng lại nhanh nhẹn hơn và dũng cảm hơn. Trong lúc chúng đánh nhau, nước hồ xao động mạnh, sôi lên sùng sục.
Rồng vàng nhảy nhót quanh Rồng đen lớn: Nó đâm chỗ này, cào chỗ kia, cắn chỗ nọ, làm cho Rồng đen lớn choáng cả mình mấy. Chúng đánh nhau suốt nửa ngày, đột nhiên Rồng vàng lên tiếng:
– Chờ một tí. Đánh thế này khiến ta đói quá, ta phải lấy lại sức cái đã! Nó ngoi lên mặt nước, há rộng mõm.
Mọi người đang ở cả đấy chờ đợi, để xem chuyện gì sẽ xảy ra. Thấy cái mõm vàng trồi lên mặt nước giữa những đợt sóng vàng, họ liền ném bánh bột. Rồng vàng nuốt ngay và lặn xuống nước. – Tao cũng thế,ăn cái gì đã, Rồng đen lớn tuyên bố. Tao rất muốn chén vài cái bánh.
Mọi người thấy nước ngầu đen và cái mõm đen nổi lên, họ ném bánh sắt như đứa trẻ dặn.
Hai con rồng lại tiếp tục giao tranh. Sau một lúc, Rồng đen lớn kêu to.
– Tao phải ngừng lại một tí. Nặng bụng quá! Tao không thể tiếp tục chiến đấu trong tình trạng như thế này.
– Mi không làm khuấy đảo nước hồ lên nữa chứ? Rồng vàng nghiêm giọng hỏi.
Rồng đen lớn lại nghĩ đến bộ y phục nạm ngọc, bộ y phục ấy nó thích biết chừng nào, cơn giận thế là lại bốc lên hơn bao giờ hết. “ở nhà mình, trong giang sơn của mình, mà chịu để cho một con rồng lạ sai khiến! Từ khi thế gian này thành hình, chưa thấy thế bao giờ!” Nó chợt nảy ra một ý xảo trá. Nó bảo Rồng vàng: – Này, nhìn hộ tí xem tao mắc cái gì trong họng, có cái gì đó cứ làm cho tao vướng víu.
Rồng vàng cười thầm. “Đừng tưởng dùng mánh này mà lừa được ta.” Nó nảy ra một ý, liền bảo Rồng đen lớn:
– Đồng ý. Há mõm ra, ta sẽ vào trong ấy xem sao.
Nó vào trong mõm của Rồng đen và trượt luôn xuống dạ dày.
– Xong, ta thế là được yên! Rồng đen lớn thở phào nhẹ nhõm.
– Không phải như thế đâu! Rồng vàng giễu thầm. Tất cả mới chỉ bắt đầu! Nó lập tức giãy đạp, vùng vẫy, lồng lộn, cào, đấm, cắn, đến mức Rồng đen lớn oằn mình đau đớn, cuộn tròn một cục.
– Mày làm gì thế, con rồng vô dụng kia? Mày hóa điên à? Ra nhanh!
– Ta không muốn ra, Rồng vàng đáp. Lỗi là tại mi. Chúng ta đâu có thỏa thuận là nếu ta nhìn vào họng mi, mi sẽ nuốt chửng ta!
– Tao còn có thể làm gì khác? Rồng đen phàn nàn. ối! Mà tao bảo mày ra ngay, thế này thì làm sao chịu được!
– Mi có yên đi một tí không? Rồng vàng còn muốn chắc cú hơn nữa.
– Thế thì đồng ý! Rồng đen càu nhàu. Tốt hơn hết vẫn là tao sẽ rời đi, đi nơi khác.
– Lời hứa của rồng chứ?
– Lời hứa của rồng! Nhưng giờ thì, ra ngay. Không thể chịu được nữa. ối! ái!
– Nói thì nhanh: Ra khỏi chỗ này. Nhưng ra lối nào? Rồng vàng hỏi.
– Bình tĩnh, bình tĩnh, tao xin mày. Đừng nhảy chồm chồm lên trong ấy thế. Để tao nghĩ. Ra qua tai nhé, mày thấy thế nào?
– Mi điên à! Rồng vàng nổi khùng. Bao lâu rồi mi chưa rửa tai hở? Ta thà đi rong chơi trong này, sướng hơn!
– Mày nghĩ sao nếu ra bằng mũi? Rồng đen thận trọng đề nghị.
– Không bằng mũi! Rồng vàng chán ngán nói. Mi không biết đường nào sạch sẽ hơn sao?
– Vậy thì ra dưới cẳng tao, Rồng đen nói giọng mệt mỏi.
– Dưới cẳng mi à! Và mi chỉ cần quắp vuốt lại một cái là đủ bóp chết ta!
– Quả là tao không biết nữa, Rồng đen nhẫn nhục nói. Ra bằng mắt tao vậy, nếu mi muốn.
– Bằng mắt mi. Mắt mi! Mà này, rốt cục có thế được đấy. Ta ra ngay rồi chúng ta lại tiếp tục chiến đấu.
“Thế đấy! Tao thấy đủ lắm rồi!”
Rồng đen lẩm bẩm. “Lúc nào mày ra đến ngoài thì tao cũng rời đi liền. Mắt tao, mày cứ giữ lấy. Tao chả thiết nữa.”
Trong lúc ấy Rồng vàng đã đục một con mắt, và nhảy ra ngoài. Vừa vươn vai, nó vừa nói:
– Nào! Chúng ta có thể tiếp tục.
Rồng đen lớn nhảy lùi một bước đến tận giữa hồ, quật mạnh đuôi và nhanh chóng phi thẳng về phía những ngọn núi bao quanh. Hấp! Lục cục!
Nó đào dưới lớp đá một đường hầm và, vì không đóng hàm thiếc vào răng, nó bò áp bụng dưới đất xa mãi, cho đến một con sông nó lặn xuống – biến mất mãi mãi.
Cũng theo đường hầm kia, nước hồ chảy ra, mực nước xuống thấp, thấp dần. Những cánh đồng no nước lại hiện lên. Con người thấy nhẹ nhõm. Họ reo vui, ca tụng đứa trẻ dũng cảm, đợi chú ra khỏi làn nước. Nhưng đứa trẻ không trở lại nữa.
Mẹ chú cũng đợi trên bờ, bắt đầu cảm thấy bồn chồn lo lắng. Bà gọi chú:
– Con trai của mẹ, con trai bé bỏng của mẹ! Tại sao con không trở về? Có chuyện gì xảy ra với con chăng?
Mặt hồ gợn sóng, nước nhuộm vàng. Người ta nghe có tiếng nói:
– Con không thể, mẹ ơi. Con không thế. Theo luật của rồng, con không thể trở lại mặt đất được nữa.
– Ôi, con mẹ, con duy nhất của mẹ! Bà mẹ nức nở. Hãy cho mẹ nhìn con một lần nữa, lần cuối cùng thôi!
Mặt hồ từ từ mở ra, và đầu Rồng vàng nổi lên. Đôi mắt rồng chiếu tỏa tia nhìn yêu thương về phía bà mẹ đang than khóc.
Mọi người nhớ lại lời dặn dò cuối cùng của đứa trẻ dũng cảm. Họ ném xuống mặt hồ một nắm cỏ khô. Tức thì Rồng vàng nhỏ dần, nhỏ mãi, thành ra nhỏ xíu, để rồi trở về hình dạng một con rắn vàng bé tí trườn lên nắm cỏ khô, lênh đênh trên sóng nước sang bờ bên kia. Chính tại đó người ta dựng một ngôi đền thờ tưởng nhớ vị thần đã bảo vệ họ: Đền Rồng vàng.